Historia

Pracownia Biopierwiastków została utworzona decyzją Prorektora UJ ds. CM z dnia 21.04.1998 r. z zadaniami prowadzenia działalności naukowej i dydaktycznej.
Początkowo działalność badawcza Pracowni opierała się na bazie zakupionego w 1991 r., najnowocześniejszego wówczas, spektrometru absorpcji atomowej z piecem grafitowym z Zeemanowską korekcją tła i modułem płomieniowym, oraz, później, z zewnętrznym modułem do oznaczania pierwiastków w formie lotnych wodorków (FIAS 100). Równocześnie skompletowane zostało otoczenie sprzętowe spektrometru w postaci podwójnego systemu demineralizacji wody, urządzeń do mikrofalowej mineralizacji próbek na mokro w systemie zamkniętym (MDS2000), nowoczesnej, w pełni automatycznej wagi analitycznej 0.01 mg (r. 2001) oraz komory laminarnej klasy A (r. 2001).

Pracownia zlokalizowana jest w kilku pomieszczeniach zabezpieczonych bezpyłowym systemem nadciśnieniowym, połączonych śluzami, z centralnym pokojem „czystym”. Pracownia stanowi autonomiczny obiekt zamknięty.

Stosowane metody

Sprzęt badawczy i urządzenia Pracowni pozwalają na analizę pikogramowych ilości pierwiastków, tj. analizę ilościową na poziomie ppb (ug/L) przy niskim tle analitycznym, nawet dla pierwiastków obecnych w otoczeniu. Dlatego zoptymalizowano i wdrożono do badań procedury analiz wielu pierwiastków śladowych w żywności, wodzie, krwi i innych, istotnych w aspekcie zdrowia człowieka. Metody te poddawano weryfikacji przez udział w krajowych i światowych programach porównań międzylaboratoryjnych i kontroli jakości analiz, m.in.:

• Pb, Cd we krwi – poziom narażenia zawodowego (Instytut Medycyny Pracy w Łodzi),
• poziom narażenia środowiskowego i zawodowego (CDC, Atlanta, USA),
• pierwiastki w wodzie pitnej (International Measurement Evaluation Programme, IMEP-12, Institute for Reference Materials and Measurements, Joint Research Centre, European Commission, Belgia);
• Zn, Cu, Se w surowicy (Interlaboratory comparisons copper – zinc – selenium in blood serum, Francja);
• Al w osoczu i wodzie (Worldwide Interlaboratory Aluminium Quality Control, Francja);
• Pb i Cd we krwi dzieci Quality Assesment Scheme, Intitute for Occupational, Environmental and Social Medicine w Erlangen, Niemcy);
• pierwiastki toksyczne w żywności (Państwowy Zakład Higieny w Warszawie).

Zaowocowało to uzyskaniem certyfikatów i znaczących lokat rankingowych np. Cu w surowicy – miejsce 1, Zn w surowicy laboratoriów z całego świata (r. 2000, Francja), glin w osoczu – miejsce 7 (na 78 laboratoriów), Al w wodzie realizowanie dużych programów i zamówień badawczych w ramach Zakładu (metale we włosach, zębach mlecznych, we krwi dzieci z Krakowa i innych terenów, w wodzie pitnej), współpracy z innymi jednostkami badawczymi (metale toksyczne klinicznymi (Pb i Cd we krwi dzieci, Al u pacjentów ze schorzeniami nerek), współpracy z przemysłem (Pb, przemysł naftowy, ceramiczny; Cr). Pracownia służyła pomocą klinikom i szpitalom w diagnostyce trudnych przypadków klinicznych (Zn u noworodka), przypadków choroby Wilsona oraz nagłych zatruć metalami (np. zatrucie czteroetylkiem ołowiu u 2,5-rocznego dziecka) i innych.
Ponadto Pracownia wykonywała analizy w ramach polskich programów certyfikacji materiałów referencyjnych żywności, realizowanych przez Instytut Chemii i Techniki Jądrowej w Warszawie.
Wiele biopierwiastków bierze udział w obronie antyoksydacyjnej organizmu, dlatego od roku 2003 Pracownia poszerzyła działalność o analizy aktywności antyoksydacyjnej produktów spożywczych oraz krwi i tkanek ludzi i zwierząt. Wiązało się to z udziałem w ogólnopolskim grancie zamawianym. Dla potrzeb tych badań przygotowano, i nadal opracowywane są oryginalne metody i procedury analityczne, co pozwala na podejmowanie coraz ambitniejszych zadań badawczych.